Umowny podział majątku wspólnego przez byłych małżonków

Małżonkowie mogą podzielić majątek wspólny zarówno w trakcie trwania małżeństwa jak i po jego ustaniu. W pierwszym przypadku muszą dokonać u notariusza intercyzy, w drugim do podziału może dojść zarówno przed sądem jak i na mocy porozumienia stron.

Nie ma wątpliwości, że umowny podział majątku pozwoli zaoszczędzić eksmałżonkom dużo czasu i długotrwałego postępowania sądowego. Co istotne, można go dokonać praktycznie w każdym czasie, ważna jest tylko zgodna wola obu stron. Porozumienie może być zawarte w dowolnej formie, dla celów dowodowych najlepiej jest przygotować je jednak na piśmie. Wyjątek będzie miał miejsce w przypadku, gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość, użytkowanie wieczyste lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Wówczas umowa powinna być sporządzona w drodze aktu notarialnego. Przed przystąpieniem do umowy należy ustalić jakie składniki rzeczywiście wchodzą w skład majątku wspólnego. W drodze przykładu należy wskazać, że nie będzie on obejmować rzeczy nabytych przed zawarciem małżeństwa lub co do zasady otrzymanych w drodze dziedziczenia. Strony mogą również zdecydować czy chcą podzielić cały majątek wspólny czy tylko jego wybraną część. Warto podkreślić, że tylko częściowy podział nie będzie możliwy przed sądem. Byli małżonkowie mają także pełną swobodę w ustaleniu komu konkretnie dany składnik majątku przypadnie, wartość otrzymanych aktywów nie musi być równa. W umowie nie należy jednak określać wprost jaki procentowy udział w majątku przypada poszczególnej osobie, może to bowiem powodować wszelakie komplikacje. Po pierwsze, prawo dopuszcza nierówny podział udziałów tylko w drodze wyjątku, muszą ku temu zachodzić ważne powody oraz nieprzyczynianie się do powstania majątku przez byłego męża lub żonę. Jeżeli takie okoliczności w rzeczywistości nie miały miejsca, ustalenie udziałów okażę się nieważne. Po drugie, należałoby szczegółowo oszacować wartość poszczególnych elementów majątku, by potwierdzić, że część otrzymana przez danego eksmałżonka odpowiada w istocie jego udziałowi. Będzie to generować dodatkowe koszty (np. usługa rzeczoznawcy majątkowego) i może w przyszłości stanowić podstawę do kwestionowania porozumienia np. wskutek błędu co do wartości danego składnika. W umowie o podział majątku strony powinni ponadto ustalić wzajemne dopłaty i spłaty z uwzględnieniem wydatków i nakładów, jakie zostały dokonane z majątku wspólnego na majątek osobisty każdego małżonka i odwrotnie. Brak takich zapisów nie wpłynie jednak ostatecznie na jej ważność.

adwokat Marta Olejnik-Hejne – specjalizacja: podział majątku, Wrocław (3)