Prawne konsekwencje nieszczepienia dzieci przez rodziców

Na przestrzeni ostatnich kilku lat wzrosła liczba rodziców, którzy z różnych względów decydują się na niepoddawanie swoich dzieci obowiązkowym szczepieniom. Odchodząc od poglądów przeciwników i zwolenników szczepienia dzieci, a także konsekwencji zdrowotne takich decyzji zwrócić uwagę należy na konsekwencje prawne takich działań.

W polskim prawie poddawanie dzieci szczepieniom jest obowiązkowe i wynika wprost z art. 5 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, zgodnie z którym “osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do: 1) poddawania się badaniom sanitarno-epidemiologicznym, w tym również postępowaniu mającemu na celu pobranie lub dostarczenie materiału do tych badań; 2) poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych”. Od obowiązkowych szczepień można zostać zwolnionym jedynie na podstawie konkretnych przeciwwskazań lekarskich.

Mimo istnienia obowiązku szczepienia dzieci podkreślić należy, że wyżej wspomniana ustawa nie przewiduje kary za niepoddawanie dziecka szczepieniu. Możliwość karania za niedopełnienie tego obowiązku została usunięta po kolejnej nowelizacji ustawy w 2008 r. Obecnie ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi przewiduje, że przymus szczepienia stosować można wyłącznie w przypadku osoby cierpiącej na chorobę zakaźną bądź takiej, co do której istnieje podejrzenie lub rozpoznanie choroby szczególnie niebezpiecznej i wysoce zakaźnej, stanowiącej bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia innych osób.

Konsekwencje prawne wobec nieszczepienia dzieci

Powyższe nie oznacza to jednak, że wobec rodziców, którzy podjęli decyzję o nieszczepieniu swoich dzieci nie zostaną wyciągnięte żadne konsekwencje prawne. Podkreślić bowiem należy, że szczepione i niezaszczepione dzieci notowane są w specjalnym rejestrze. Na podstawie danych z tego rejestru sanepid wzywa rodziców nieszczepiących dzieci do spełnienia tego obowiązku, zaś zlekceważenie takiego wezwania skutkuje wydaniem decyzji nakazującej poddanie dziecko szczepieniu pod groźbą nałożenia kary grzywny. Organem uprawnionym do nakładania kar na rodziców jest wojewoda. Podkreślenia wymaga, że kara będąca konsekwencją uchylenia się od obowiązkowego szczepienia nie jest karą jednorazową, bowiem stosowana jest aż do momentu wykonania przez rodziców obowiązku szczepienia. Każdorazowo kara grzywny może wynosić od 200 zł do 500 zł, co jest oceniane indywidualnie. Łączna kara grzywny nie może przekroczyć 50.000 zł. Niezapłacenie nałożonej grzywny w wyznaczonym terminie powoduje, że zostanie ona ściągnięta w trybie egzekucji, a zatem możliwe będzie zajęcie konta bankowego rodzica czy jego wynagrodzenia i pobranie odpowiedniej sumy.

Na marginesie nadmienić należy, że grzywna może zostać nałożona tylko w sytuacji, gdy rodzice świadomie odmawiają zaszczepienia dziecka. Jeżeli bowiem do szczepienia nie doszło z innych względów, sanepid nie wyciągnie wobec nich żadnych konsekwencji.

Nałożenie grzywny przez wojewodę nie jest jedyną sankcją prawną, jaka może zostać nałożona na rodziców uchylających się od obowiązkowych szczepień. Zaniechanie poddania się obowiązkowemu szczepieniu, mimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej pociąga bowiem za sobą odpowiedzialność karnoadministracyjną przewidzianą w art. 115 Kodeksu wykroczeń. Zgodnie z tym przepisem „kto, pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, nie poddaje się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu przeciwko gruźlicy lub innej chorobie zakaźnej albo obowiązkowemu badaniu stanu zdrowia, mającemu na celu wykrycie lub leczenie gruźlicy, choroby wenerycznej lub innej choroby zakaźnej, podlega karze grzywny do 1500 złotych albo karze nagany. Tej samej karze podlega, kto, sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, nie poddaje jej określonemu w § 1 szczepieniu ochronnemu lub badaniu.”

Należy mieć również na uwadze fakt, że rodzice, którzy uchylają się od obowiązku szczepienia swoich dzieci, mogą zostać poddani kontroli ze strony sądu opiekuńczego. Sąd z urzędu może wszcząć postępowanie o ograniczenie władzy rodzicielskiej takim rodzicom. W czasie postępowania sąd będzie badał, czy brak zgody rodziców na szczepienie jest równoważny z dobrem dziecka.