Darowizna i jej odwołanie podczas trwania małżeństwa

Zgodnie z art. 888 k.c. darowizna jest umową, zgodnie z którą darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Z uwagi na charakter tej czynności w pewnych sytuacjach istnieje możliwość skutecznego jej odwołania. W jakich okolicznościach darczyńcami jak i odwołującymi darowiznę mogą być małżonkowie pozostający we wspólności ustawowej?

Jeżeli mąż i żona nie zdecydowali się na ustanowienie rozdzielności majątkowej, będą w ich przypadku istniały trzy majątki, tj. dwa osobiste każdego z nich i jeden wspólny. Co do zasady do tych pierwszych należeć będą przedmioty nabyte jeszcze przed ślubem, do ostatniego z kolei rzeczy uzyskane po zawarciu związku. Jeżeli chodzi o majątek osobisty, każdy małżonek może swobodnie nim rozporządzać. Oznacza to, że nie ma przeszkód aby podarować np. samochód jakieś osobie trzeciej, nie informując o tym nawet swojej drugiej połówki. Inaczej będzie jednak wyglądać sytuacja, gdy wskazany samochód został objęty wspólnością ustawową. Wówczas na taką czynność potrzebna już będzie zgoda drugiego małżonka. Zgodnie bowiem z art. 37 §1 pkt 4 k.r.o. darowizny z majątku wspólnego wymaga każdorazowo akceptacji zarówno męża jak i żony, inaczej jest nieważna. Wyjątek stanowią jedynie drobne darowizny zwyczajowo przyjęte. Mimo, że obdarowany nie musi spełniać żadnego świadczenia wzajemnego, przyjmuje się, że jego ekwiwalentem moralnym powinna być wdzięczność za otrzymany dar. Jego rażąca niewdzięczność przejawiająca się z kolei np. w wielokrotnym ubliżaniu, pobiciu darczyńcy lub targnięciu się na jego życie stanowi podstawę odwołania darowizny. W przypadku, gdy bezpłatne rozporządzenie nastąpiło z majątku osobistego małżonka, sytuacja wydaje się być prosta. Odwołanie będzie skuteczne, jeśli karygodne zachowanie obdarowanego będzie wymierzone właśnie w darczyńcę. Co jednak, gdy przedmiot darowizny pochodził z majątku wspólnego? Czy rażąca niewdzięczność powinna zostać okazana zawsze w stosunku do obu małżonków? Wydaje się, że tak rygorystyczne stanowisko nie jest uzasadnione. W związku z tym małżonkowie będą mogli skutecznie odwołać darowiznę nawet wtedy, gdy tylko jeden z nich stanie się obiektem niewdzięczności. Co istotne, skuteczność odwołania nie będzie w tym przypadku uzależniona od zgody drugiego.  Mąż lub żona dotknięta zachowaniem obdarowanego może zatem samodzielnie złożyć mu oświadczenie woli w tym zakresie.