Wpływ upadłości jednego z małżonków na stosunki małżeńskie

Może zdarzyć się tak, że osoba prowadząca działalność gospodarczą wpadnie w kłopoty finansowe, stanie się niewypłacalna i będzie musiała ogłosić upadłość. Jaki to będzie miało wpływ na jej małżeńskie stosunki majątkowe?

Sprawa wydaje się w miarę prosta, jeśli przedsiębiorca i jego małżonek ustanowili wcześniej rozdzielność majątkową. Wówczas do masy upadłościowej, z której zaspokajać się będą wierzyciele businessmana, wejdą tylko te składniki majątkowe należące bezpośrednio do niego. Mniej korzystna dla męża i żony będzie za to sytuacja, gdy pozostawali oni we wspólności ustawowej. W tym ustroju istnieją bowiem dwa majątki osobiste i jeden wspólny, który co do zasady stanowią wszystkie rzeczy i prawa nabyte już po ślubie.

Z chwilą ogłoszenia upadłości wspólność ta ustaje, a do masy upadłościowej wchodzi nie tylko majątek osobisty upadłego przedsiębiorcy, ale również cały majątek wspólny. Małżonek nieprowadzący działalności gospodarczej, chcąc odzyskać należną mu część tego majątku nie będzie jednak traktowany lepiej niż inni wierzyciele. Przede wszystkim prawo zabrania mu żądania podziału majątku wspólnego, a jedyną możliwością, dzięki której istnieje szansa na odzyskanie chociaż części dobytku jest zgłoszenie wierzytelności w postaci należnego mu udziału w majątku wspólnym sędziemu komisarzowi. Wyjątkiem będą jedynie te przedmioty, które są niezbędne małżonkowi do prowadzenia własnej działalności gospodarczej lub zawodowej i zostały nabyte wcześniej niż dwa lata od dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli więc taka osoba prowadzi salon fryzjerski wyposażenie salonu nie będzie dzielone pomiędzy wierzycieli upadłego. Nie ulega zatem wątpliwości, że rozdzielność majątkowa stanowi lepsze zabezpieczenie dobytku małżonków na wypadek bankructwa jednego z nich.

Czy przewidując zatem potencjalną niewypłacalność,  „zapobiegliwy” przedsiębiorca i jego druga połówka mogą zawczasu zrezygnować ze wspólności ustawowej? Nic z tych rzeczy. Prawo upadłościowe zawiera pewne regulacje mające na celu ograniczenie nadużyć w tym zakresie. Bezskuteczne będzie m.in. podpisanie intercyzy w okresie dwóch lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Podobnie należy traktować sytuację, gdy co do zasady rozdzielność majątkowa powstała wskutek rozwodu lub separacji, z tym że tutaj graniczny będzie okres jednego roku.