Prawo pracownika do urlopu ojcowskiego

Zmieniający się w świadomości społeczeństwa model rodziny, rosnąca liczba kobiet realizujących się zawodowo oraz coraz bardziej aktywne uczestniczenie mężczyzn w życiu rodzinnym zdaje się dostrzegać również polski ustawodawca. Prawo do urlopu z powodu narodzin dziecka przysługuje nie tylko jego matce, ale również ojcu dziecka na mocy wprowadzonej w 2010 r. instytucji urlopu ojcowskiego.

Zgodnie z art. 182³ kodeksu pracy pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni. Świadczenie to jest niezależne od urlopu macierzyńskiego, a także od przejmowanej od matki dziecka części urlopu macierzyńskiego, zwanej powszechnie urlopem „tacierzyńskim”. Świadczenie to przysługuje także niezależnie od dwudniowego urlopu okolicznościowego z tytułu urodzenia się dziecka. W praktyce możliwe jest zatem skorzystanie przez ojca dziecka zarówno z 2-tygodniowego urlopu ojcowskiego, z urlopu “tacierzyńskiego”, a także z dwudniowego urlopu okolicznościowego z tytułu urodzenia się dziecka. Podkreślić należy, że urlop ojcowski przysługuje bez względu na to, czy rodziców dziecka łączy związek małżeński, czy pozostają oni w związku nieformalnym.

 Urlop ojcowski trwa 14 dni kalendarzowych, obejmując także dni wolne od pracy i ewentualne święta. Może on zostać wykorzystany jednorazowo przez 14 dni lub w dwóch częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień. Zaznaczyć należy, że w odróżnieniu od urlopu macierzyńskiego, długość urlopu ojcowskiego nie jest uzależniona od liczby narodzonych dzieci. Oznacza to, że pracownik będący ojcem ma prawo do 2 tygodni urlopu ojcowskiego u danego pracodawcy, niezależnie od tego czy został on ojcem jednego, dwójki czy piątki dzieci. Jedyną sytuacją, w której pracownik otrzymuje w ciągu roku kalendarzowego urlop ojcowski więcej niż raz, jest sytuacja, gdy zostanie on ojcem dwa razy, na przykład w styczniu i grudniu, a także gdy pracownik zostanie w krótkim czasie ojcem kilkukrotnie, za każdym razem z inną kobietą. Urlopy ojcowskie w takiej sytuacji, nie znoszą się nawzajem i ojciec może wykorzystać po dwa tygodnie na każde z urodzonych dzieci.

Ojciec nie musi wykorzystywać urlopu bezpośrednio po narodzinach dziecka, musi to jednak zrobić zanim dziecko ukończy 24. miesiąc życia. Chcąc wykorzystać urlop w całości ojciec powinien pamiętać, że musi rozpocząć urlop 14 dni przed drugimi urodzinami dziecka, w przeciwnym razie niewykorzystana część urlopu przepada.

Prawo do świadczenia przysługuje także mężczyźnie, który nie jest ojcem biologicznym dziecka, ale je zaadoptował. Ojcowie adopcyjni mogą wykorzystać urlop do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia. W przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego urlop ojcowski może być wykorzystany nie później niż do ukończenia przez dziecko 10. roku życia.

Urlop ojcowski przysługuje wyłącznie ojcu dziecka, który jest pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru, bądź spółdzielczej umowy o pracę. Podkreślić należy, że ojciec dziecka nie musi pozostawać w stosunku pracy w dniu narodzin dziecka, bowiem może on rozpocząć pracę dopiero po narodzinach dziecka, jednak mając na uwadze termin do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia.

Z uwagi na to, że urlop ojcowski nie jest urlopem obligatoryjnym, udziela się go wyłącznie na wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko złożony na piśmie co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia urlopu pracownikowi. Do wniosku pracownik powinien dołączyć skrócony akt urodzenia dziecka oraz oświadczenie, że urlop ojcowski przysługujący na dane dziecko nie został wcześniej wykorzystany. Ponadto we wniosku należy wskazać okres, w którym pracownik chce skorzystać z urlopu ojcowskiego.

Zgodnie z regulacją kodeksu pracy korzystanie z urlopu ojcowskiego wiąże się z dodatkowymi uprawnieniami pracownika. Urlop ojcowski zapewnia ojcu dziecka 100 % średniego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy. Ojciec jest chroniony prawem przed zwolnieniem w taki sam sposób, jak ma to miejsce w przypadku pracownic w ciąży i korzystających z urlopu macierzyńskiego.